[pukhto]
د افغان پښتنو لپاره د بېلتون ددې کرغېړنې کرښې یواځې یاد ساتل او راتلونکو نسلونو ته یې انتقالول د دیني فرایضو په څېر فرض عین دی. ددې آرمان یاد ساتل ( پوره کول نه) د افغانستان به معاصر سیاسي تاریخ کې د پښتنو د وجودي فلسفې نه بېلېدونکې برخه ده. په داخلي سیاسي ډګر کې د غیر پښتنو پر وړاندې د قیمومیت ښه وسیله ده او په بهرني سیاست کې د پاکستان په کورنیو چارو کې د لاسوهنې مشروعیت را بښي.
افغانستان او سیمې د اوسنيو سیاسي حالاتو ته په کتلو سره د دواړو غاړو د پښتنو یو ځای کېدل امکان نه لري. امکان نه درلودل یې دوه اړخه لري چې یو یې د نړیوالو حقوقو او بل یې د نړیوال سیاست پورې اړه لري. زه یې یواځې د نړیوال سیاست پر برخې ډېر لنډ غږېږم.
ځکه امکان نه لري چې:
۱ – د ډیورند کرښه که څه هم د ۱۹مې پېړۍ د پای په کلونو کې کښل شوې ده خو د شلمې پېړۍ د نړیوال استعماري سیاست لومړنۍ نمونه ده. په آسیا او په تېره بیا منځني ختیځ کې یې بېلګې ډېرې دي. مثلاً د انګلستان او فرانسې ترمېنځ د منځني ختیځ د ویشلو تړون ( سکایس – پیکو) ددې ښه بېلګه ده. د اوسني منځني ختیځ هېوادونه (له مبالغې پرته) د خطکش په واسطه سره جلا شوي دي. ارمنستان د ترکیې په ختیځ کې په ۴ ولایتونو نه یواځې دعوا لري بلکې په خپل اساسي قانون کې د ترکیې خاورې ته لوېدیځ ارمنستان وايي، حتی د دولتي نښان په یوه برخه کې یې هغه غرونه ځای لري چې اوس په ترکیه کې دي. یونان هم د (Megali Idea) په نامه ملي پالیسي لري چې یوه موخه یې د شاوخوا خاورو بېرته نیول دی. د شمالي او جنوبي کوریا ستونزه، د چين – جاپان ترمېنځ د ټاپوزمو ستونزه، د چین – هند ترمېنځ په سرحد کې د خاورې ستونزه او بلاخره د کشمیر ستونزه په خپل ذات کې د ډیورند سره ورته دي. ټول هېوادونه ظاهراً کوښښ کوي چې خپل آرمان پوره کړي خو ټول پوهیږي چې په اوسنیو شرایطو کې امکان نه لري. ددې پر ځای یې د خپل ځان په ګټه ترې استفاده کوي.
۲- د نړۍ په سیاسي تاریخ کې د څو کوچنیو استثناګانو پرته د قلمرو د پراخولو او خاوروې د تر لاسه کولو اساسي شر‌ط جنګ او به جنګ کې بریالیتوب دی. په اوسنیو شرایطو کې افغانستان د خپل اوسني قلمرو په ساتنه کې پاتې راغلی دی. پاتې شوه د پاکستان سره مخامخ جګړه.
۳- په پاکستان او افغانستان دواړو کې یواځې پښتانه نه اوسیږي. ددې آرمان د پوره کېدلو لپاره د دواړو غاړو غیر پښتانه هېوادوال باید ترې غوڅ ملاتړ وکړي چې پوهېږئ هېڅ امکان نه لري.
زما په اند په اوسنیو شرایطو کې پښتونخوا په اړه پراګماتیست یا دوه مخي سیاست ته اړتیا ده. د یو لر او بر د یو ځای کولو پر ځای باید له کوزې پښتونخوا پر پاکستان باندې د فشار د راوړولو لپاره ګټه پورته شي. زموږ ملتپاله یا د دوی په اصطلاح قامپرست ملګري همدا هلې ځلې کوي چې د قدر وړ دي.
زموږ اصلي انرژي باید په هېواد کې د اوسنیو بېړنیو بې شمېره کلتوري، ټولنیزو، اقتصادي او سیاسي ستونزو په حل لاره کې مصرف شي. که چېرې په راتلونکې کې دا ستونزې آوارې کړای شو خپل هېواد هم زموږ دی او پښتونخوا هم.

[/pukhto]